تاثیر تحولات سوریه بر نفوذ روسیه در خاورمیانه چیست؟

سید عماد حسینی- با وجود آنکه هنوز برندگان و بازندگان واقعی اوضاع سوریه مشخص نشده‌اند، گفته می‌شود یکی از بازندگان این رخداد، روسیه خواهد بود. اظهارات کاخ سفید مبنی بر اینکه فروپاشی ناگهانی رژیم حاکم بر سوریه نه تنها ضعف این ساختار، بلکه ضعف حامیان آن و در رأس آنها روسیه را نشان می‌دهد، گواهی بر این مدعاست که طرفداران این نظریه آن را مطرح می‌کنند.

از زمان آغاز ناآرامی‌های بهار عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا، مسکو به تدریج نفوذ خود را در منطقه خاورمیانه گسترش داد و تلاش کرد با توسعه روابط خود با برخی از رژیم‌های حاکم، نفوذ خود را به شکلی واضح‌تر در این کشورها افزایش دهد.

به اعتقاد برخی از کارشناسان نظامی، طولانی شدن جنگ در اوکراین و پس از آن، سقوط بشار اسد، دو ضربه شدید به روسیه بوده‌اند. این کارشناسان بر این اساس تاکید دارند که سقوط بشار اسد، ضعف‌های نفوذ روسیه را در کشورهای دیگر برای کرملین آشکار کرده و احتمال می‌دهند که سال ۲۰۲۵ شاهد پایان جنگ در اوکراین باشیم.

برای مسکو، شاید بدتر از سقوط متحدش بشار اسد، از دست دادن پایگاه‌های نظامی‌اش در سوریه باشد. پایگاه دریایی طرطوس و پایگاه هوایی حمیمیم، از راهبردی‌ترین نقاط برای روسیه برای تسلط بر دریای مدیترانه هستند. با ادامه کشمکش در اوکراین، روسیه قادر به استفاده از تنگه بسفر برای کشتی‌رانی خود نخواهد بود و همین امر بر ضعف راهبردی آن در منطقه خواهد افزود.

در کنار آن، نباید فراموش کرد که سوریه در زمان حاکمیت بشار اسد، نقطه اتکای روسیه برای حضور قدرتمندانه در جهان عرب محسوب می‌شد. به اعتقاد کارشناسان، همین مساله باعث شد تا مسکو برای ادامه حضور خود در منطقه، نیاز بیشتری به قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه احساس کند و دو معاون نخست‌وزیر را همزمان برای رایزنی و گفت‌وگو به تهران اعزام کند.

به هر شکل، ولادیمیر پوتین به عنوان میزبان بشار اسد، در اولین واکنش خود به سقوط متحد سوری‌اش گفت که از زمان خروج اسد از سوریه با او ملاقاتی نداشته است اما قصد دارد برای بررسی سرنوشت پایگاه‌های روسیه در سوریه با او گفت‌وگویی داشته باشد.

برخی از تحلیل‌گران اما بر این باورند که ولادیمیر پوتین همچنان خود را آنقدر قدرتمند می‌داند که نیازی به بهبود روابط با ایالات متحده؛ حداقل در حال حاضر، نمی‌بیند و تلاش دارد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بیشترین پیروزی‌های امکان‌پذری را در اوکراین به دست آورد.

در حالی که مخالفان سیاست‌های روسیه امیدوارند پس از سوریه و روی کار آمدن قریب‌الوقوع ترامپ در آمریکا، زمینه برای برهم خوردن ثبات و تغییر نظام‌های سیاسی در کشورهایی متحد روسیه همچون بلاروس فراهم شود.

اکنون خبرهای پراکنده‌ای در رابطه با جابه‌جایی نظامی روسیه از سوریه به سوی لیبی به گوش می‌رسد. لیبی که روزگاری در دوره معمر قذافی یکی از حیات خلوت‌های روسیه محسوب می‌شد، این روزها نیز ظاهراً نامزد میزبانی از نظامیان این کشور است تا کرملین نفوذ در شمال آفریقا را به عنوان جایگزینی برای شکست برنامه‌هایش در سوریه و خاورمیانه جبران کند.

منبع: etemadonline-692300