پاک‌آئین: ایران و آذربایجان نقشی کلیدی در ایجاد ثبات و همکاری‌های استراتژیک در قفقاز جنوبی دارند

حدیث روشنی- مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور کشورمان روز دوشنبه 8 اردیبهشت ماه سال جاری به دعوت همتای آذربایجانی در راس هیاتی بلندپایه تهران را به مقصد باکو ترک کرد. سفری که ناظران مدعی‌اند می‌تواند آغازگر فصلی حساس و راهبردی در مناسبات ایران و جمهور ی آذربایجان در مقطع کنونی قلمداد ‌شود. در همین حال حضور تنی چند از مقام‌های دولتی، نمایندگان بخش خصوصی و استانداران چهار استان شمال غربی ایران در این سفر، نشان از دیپلماسی همه‌جانبه تهران جهت تعمیق همکاری‌ها با جمهوری آذربایجان دارد، چراکه این سفر در بازه زمانی انجام می‌شود که قفقاز جنوبی به میدانی برای رقابت فشرده میان بازیگرانی چون روسیه، ترکیه، چین و اتحادیه اروپا بدل شده و تهران نیز تلاش دارد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های عظیم ژئواستراتژیک و انرژی خود، جایگاه خود را در میانه این تحولات بازتعریف کرده و برجسته‌تر نماید. در همین راستا توسعه پروژه‌های مشترکی چون کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، اتصال راه‌آهن و جاده‌های آغبند-کلاله، احداث پل‌های استراتژیک بر رودخانه‌های مرزی و همکاری‌های گسترده در زمینه انرژی‌های برق‌آبی، بخشی از تلاش‌های دو کشور برای تقویت پیوندهای اقتصادی و افزایش نقش خود در شبکه‌های ترانزیتی منطقه است. از طرفی رشد ۳۲درصدی تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۴، افزایش قابل‌توجه حجم حمل‌ و نقل باری و برنامه‌ریزی برای رساندن حجم مبادلات سالانه به ۱۰میلیارد دلار طی پنج سال آینده، شواهدی از عزم مشترک تهران و باکو برای عبور از چارچوب‌های سنتی و حرکت به سوی همکاری‌های راهبردی‌تر است. همزمان گروهی از ناظران بر این باورند در شرایطی که اختلافات مرزی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر مساله زنگزور همچنان حل‌نشده باقی مانده، ایران نیز می‌تواند با حضوری فعال در معادلات قفقاز جنوبی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به نظم جدید منطقه‌ای ایفا کند. از این رو سفر آقای پزشکیان به باکو در چنین فضایی، فرصتی طلایی برای تثبیت این نقش و گشودن افق‌های تازه‌ای در همکاری‌های اقتصادی، انرژی و ترانزیتی میان دو کشور به شمار می‌رود؛ مسیری که نه تنها منافع ملی ایران را تامین خواهد کرد، بلکه می‌تواند به عاملی موثر در ارتقای ثبات و شکوفایی منطقه‌ای نیز بدل شود. در همین راستا روزنامه اعتماد با هدف ارزیابی و بررسی ابعاد مختلف سفر مهم رییس‌جمهور کشورمان به جمهوری آذربایجان با محسن پاک‌آیین، سفیر اسبق ایران در آذربایجان و رحمان قهرمانپور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. ‌پاک‌‌آیین در گفت‌وگو با «اعتماد» ضمن ابراز خوشبینی از نتایج سفر آقای پزشکیان به باکو بر این باور است که ایران نقش تعیین‌کننده‌ای در برقراری و تقویت صلح امنیت منطقه داراست و این سفر نشان‌دهنده اراده جدی تهران برای تقویت روابط با همسایگان، به ویژه آذربایجان است. این در‌حالی است که قهرمانپور ضمن تاکید بر پیچیدگی معادلات حوزه قفقاز به «اعتماد»‌ گفت ایران باید از فرصت‌های همکاری با کشورهای منطقه‌ای بهره‌برداری کند تا

در راستای تقویت جایگاه خود در قفقاز جنوبی گام‌های موثری بردارد.

مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

محسن پاک‌آیین: سفر پزشکیان به باکو نشانه اراده جدی دولت چهاردهم برای تقویت روابط راهبردی با همسایگان است

محسن پاک‌آیین، سفیر اسبق ایران در آذربایجان، در پاسخ به سوال «اعتماد» مبنی بر چرایی اهمیت سفر رییس‌جمهور کشورمان به باکو در مقطع کنونی گفت: سفر دکتر پزشکیان به جمهوری آذربایجان نشان‌دهنده اراده جدی دولت چهاردهم برای تقویت روابط راهبردی با همسایگان است. در این میان، آذربایجان به عنوان یکی از مهم‌ترین همسایگان جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز جنوبی، جایگاه ویژه‌ای دارد. به باور پاک‌آیین، اشتراکات دینی، مذهبی، فرهنگی، تاریخی و حتی زبانی میان دو کشور، ظرفیت‌های فراوانی برای توسعه همکاری‌های دوجانبه فراهم کرده است. این همکاری‌ها در حوزه‌های متعددی همچون مسائل دریای خزر، امنیت منطقه‌ای، مقابله با تروریسم، قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و جرایم سازمان‌یافته قابل تعریف است؛ موضوعاتی که اهمیت روابط تهران و باکو را بیش از پیش نمایان می‌کند. پاک‌آیین در ادامه به «اعتماد» گفت: به دلیل این سطح از اشتراکات و روابط است که با وجود برخی اختلافات، ایران با صبر، خویشتنداری و مدیریت هوشمندانه موفق شد این چالش‌ها را پشت سر بگذارد و مسیر مثبتی در روابط دوجانبه شکل دهد. نشانه‌های این روند مثبت را می‌توان در برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و آذربایجان در باکو -حدود چهار هفته پیش با حضور فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی- مشاهده کرد که نشان داد فرآیند مراودات میان تهران و باکو در مسیر مثبتی قرار دارد. این دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه گفت‌وگو با «اعتماد» تاکید کرد: سفر دکتر پزشکیان به عنوان رییس‌جمهور ایران به باکو، اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به ویژه آنکه در طول دولت‌های سیزدهم و چهاردهم، این نخستین سفر رییس‌جمهور ایران به آذربایجان به شمار می‌رود. لذا این سفر می‌تواند زمینه‌ساز سفر متقابل الهام علی‌اف، رییس‌جمهور آذربایجان به تهران نیز باشد و به تبع آن زمینه برای توسعه روابط دوجانبه و چندجانبه میان ایران و جمهوری آذربایجان فراهم خواهد شد. پاک‌آیین در ادامه خاطرنشان کرد: خوشبختانه آقای پزشکیان در شرایطی عازم باکو شدند که با پایان جنگ سی‌ ساله میان ارمنستان و آذربایجان و حل مناقشه قره‌باغ، اکنون شرایط جدیدی در منطقه حاکم شده است. طرفین تمامیت ارضی یکدیگر را به رسمیت شناخته‌اند و این تحولات، فرصت مناسبی برای استقرار صلح و امنیت در منطقه فراهم آورده است. در چنین فضایی، همکاری‌های ایران و آذربایجان به ویژه در بازسازی مناطق آزادشده و در حوزه‌های تجارت، حمل‌ و نقل و انرژی، می‌تواند بیش از پیش گسترش یابد و به مرحله عملیاتی برسد. سفیر اسبق کشورمان در باکو در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» مبنی بر ارزیابی نوع بازیگری اسراییل و ترکیه در آذربایجان همزمان با تلاش‌های تهران در راستای تقویت نفوذ خود در باکو گفت: توجه داشته باشید که جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست تقویت روابط با همسایگان، به ‌ویژه در منطقه قفقاز، رقابتی با دیگر بازیگران ندارد و مبنای رویکرد خود را بر همکاری و تعامل گذاشته است. به باور پاک‌آیین، به همین دلیل تهران بانی ابتکار عمل نشست «۳+۳» شد؛ ابتکاری که سه کشور منطقه گرجستان، آذربایجان و ارمنستان را با سه بازیگر دیگر ایران، روسیه و ترکیه گردهم می‌آورد. دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه تاکید کرد: ایران ترجیح می‌دهد که حضورش در قفقاز از مسیر همکاری محقق شود، زیرا باور دارد رقابت‌های غیرسازنده، درنهایت به زیان تمام کشورهایی که در قفقاز منافع دارند تمام خواهد شد. بر این مبنا، جمهوری اسلامی همواره به دنبال نوعی همکاری با کشورهای این جغرافیا بوده است. در این میان، ترکیه به عنوان یک کشور دوست و همکار می‌تواند نقش فعالی ایفا کند.‌ سفیر اسبق کشورمان در باکو خاطرنشان کرد: ما نیز می‌توانیم مراودات خود را با آنکارا توسعه دهیم. هم‌اکنون نیز همکاری‌ها و اجلاس‌های سه‌جانبه میان ترکیه، آذربایجان و ایران در جریان است؛ چه در سطح وزرای امور خارجه و چه در سطح روسای جمهور. لذا نگاه تهران به این همکاری‌ها، نگاهی مبتنی بر مشارکت و همکاری است. از نظر پاک‌آیین، البته برخی رسانه‌ها در ترکیه، جمهوری آذربایجان و حتی ایران، نسبت به روابط سه‌جانبه تحلیل‌های منفی یا تردیدآمیز ارایه می‌دهند. در این میان، نقش رسانه‌های وابسته به رژیم صهیونیستی در فضاسازی منفی قابل‌توجه است. با این وجود، خوشبختانه دولت‌های ایران و آذربایجان هوشیار هستند و دو کشور بدون توجه به این فضاسازی‌ها، مسیر توسعه روابط خود را ادامه می‌دهند. سفیر اسبق تهران در باکو در پاسخ به سوال دیگر «اعتماد» مبنی بر چگونگی بازیگری ایران در حوزه قفقاز جنوبی با وجود فعل و انفعال‌های بازیگران دیگری چون روسیه، ترکیه و چین، بالاخص در مسیر کریدور زنگزور گفت: در میان کشورهایی که نام برده شد، جمهوری اسلامی ایران بیشترین ظرفیت را برای همکاری با جمهوری آذربایجان داراست، چراکه ایران همسایه بلافصل جمهوری آذربایجان است. ما دارای چهار مرز زمینی و سه مرز دریایی هستیم. یکی از مهم‌ترین مولفه‌های همکاری دو کشور، موضوع حمل‌ونقل و ترانزیت است؛ ایران همواره نقش پل اتصال قفقاز به اروپا و آسیا را ایفا کرده و هیچ‌گاه مسیرهای مواصلاتی را مسدود نکرده است. پاک‌آیین در ادامه گفت‌وگوی خود با «اعتماد» تاکید کرد: در طول جنگ سی‌ ساله قره‌باغ، هم ارمنستان و آذربایجان و هم ترکیه از مسیرهای ایران برای دسترسی به قفقاز و دریای سیاه استفاده کردند و از طرفی برای دسترسی به بنادر جنوبی ایران در خلیج‌فارس، مسیرهای ایران مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین مسیر زمینی جمهوری آذربایجان به نخجوان را طی این سال‌ها مسدود نکرده‌ایم.

سفیر اسبق ایران همچنین خاطرنشان کرد: اخیرا نیز باتوجه به عدم توافق آذربایجان و ارمنستان بر سر مساله زنگزور، تهران موافقت کرد جمهوری آذربایجان برای اتصال به نخجوان از مسیر ایران و با احداث یک خط‌آهن این خواسته را تامین کند. این توافق مهم با ایران، عملا مساله کریدور زنگزور را که می‌توانست منشا ناامنی در منطقه باشد، از دستور کار مذاکرات صلح میان آذربایجان و ارمنستان خارج کرد. پاک‌آیین در ادامه به «اعتماد» گفت: علاوه بر ترانزیت، حوزه تجارت نیز زمینه‌های فراوانی برای همکاری دو کشور فراهم کرده است. جمهوری آذربایجان، کشوری در حال توسعه و در مرحله بازسازی است و نیاز گسترده‌ای به مصالح ساختمانی، خدمات فنی و مهندسی و کالاهای مختلف دارد. ایران می‌تواند نقش محوری در تامین این نیازها ایفا کند و در عین حال بخشی از نیازهای وارداتی خود را از طریق آذربایجان تامین کند. به باور این دیپلمات پیشین کشورمان، در حوزه انرژی نیز، همکاری‌های مهمی میان دو کشور در جریان است. ایران و آذربایجان در زمینه سوآپ گاز میان باکو و نخجوان و همچنین همکاری‌های دریای خزر دارای منافع و توافق‌نامه‌های امضا شده هستند. پاک‌آیین در بخش پایانی گفت‌وگوی خود با «اعتماد» تاکید کرد: در مجموع، میزان مرزهای مشترک، اشتراکات همکاری و اعتمادی که میان تهران و باکو شکل گرفته، ایران را در شرایطی منحصر به فرد قرار داده است؛ ظرفیتی که هیچ‌یک از دیگر بازیگران منطقه‌ای دارا نیستند. اکنون تنها کافی است که دو طرف با هوشمندی، با گفت‌وگو و برنامه‌ریزی، حوزه‌های همکاری را شناسایی کرده و به ‌طور عملیاتی توسعه دهند.

رحمان قهرمانپور: سفر پزشکیان به باکو فرصتی برای تقویت نقش ایران در معادلات پیچیده قفقاز است

رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل، در پاسخ به سوال «اعتماد» در باب تاثیر و نتایج سفر رییس‌جمهور کشورمان به جمهوری آذربایجان و احتمال حل مناقشات میان باکو و ایروان با لحاظ کردن همصدایی ایران و ارمنستان گفت: درخصوص وضعیت فعلی آذربایجان و عدم تمایل این کشور به صلح می‌توان گفت که به واقع، باتوجه به برتری نظامی و سیاسی که آذربایجان نسبت به ارمنستان دارد، طبیعی است که تلاش می‌کند از این موقعیت حداکثر بهره را ببرد و بیشترین امتیازات ممکن را کسب کند. به باور قهرمانپور، امتیازاتی که تاکنون از سوی آقای پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، داده شده نیز باعث شده تا باکو به این نتیجه برسد که می‌تواند امتیازات بیشتری مطالبه کند. پیش‌تر، جمهوری آذربایجان خواستار رفع دو خواسته اساسی بود؛ نخست، لغو شکایت‌های حقوقی متقابل دو کشور در مجامع بین‌المللی و دوم، پایان ماموریت گروه‌های ناظر صلح اروپایی مستقر در مرز ارمنستان و آذربایجان که موارد نقض آتش‌بس را گزارش می‌دادند. ارمنستان با هر دو درخواست موافقت کرده است. قهرمانپور در ادامه گفت‌وگویش با «اعتماد» تاکید کرد: در این شرایط، آذربایجان برای پیشبرد توافق نهایی صلح، اعلام کرده که فعلا موضوع کریدور زنگزور را از دستور کار خارج می‌کند تا حل این مساله به گفت‌وگوهای دوجانبه آتی موکول شود. با این حال، باکو دو مطالبه دیگر را نیز مطرح کرده است: اول، انحلال گروه مینسک که پیش‌تر برای حل بحران قره‌باغ تشکیل شده بود و دوم، تغییر قانون اساسی ارمنستان و پس گرفتن هرگونه ادعای مالکیت بر قره باغ. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ادامه خاطرنشان کرد: درخصوص مورد اول یعنی انحلال گروه حل بحران مینسک، ارمنستان مخالفتی جدی ندارد، اما درباره تغییر قانون اساسی، ایروان بر این باور است که تغییر قانون اساسی فرآیندی زمان‌بر خواهد بود، چراکه جناح مقابل پاشینیان با تغییر قانون اساسی مخالف است. لذا دیدگاه‌هایی که اخیرا ارمنستان مطرح کرده این است که در قانون اساسی این کشور اشاره‌ای به مالکیت بر قره‌باغ نشده است. در هر حال، آخرین پیش‌نویس توافق صلحی که در مارس ۲۰۲۵ نهایی شده، هم‌اکنون روی میز مذاکرات قرار دارد و باید دید آیا روسیه و اروپایی‌ها ابتکار عملی برای پیشبرد این توافق به خرج خواهند داد یا خیر. قهرمانپور در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» مبنی بر ارزیابی رویکرد ایران در منطقه قفقاز جنوبی با حضور رقبایی چون ترکیه و روسیه و چین، گفت: در مورد فعالیت و بازیگری ایران در قفقاز باید توجه داشته باشیم که موضع و منافع ما در این حوزه صرفا محدود به مساله کریدور زنگزور نمی‌شود و به واقع با دغدغه‌های جدی در این منطقه مواجه هستیم. به باور قهرمانپور، حضور اسراییل و امریکا در منطقه، تلاش‌های فرانسه و همچنین منافع روسیه که گاهی در تقابل با منافع ایران قرار می‌گیرد ازجمله دغدغه‌های جدی تهران است؛ بالاخص آنکه مشخص است مواضع روس‌ها درباره کریدور زنگزور تقریبا به مواضع آذربایجان نزدیک است. این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه به «اعتماد» گفت: روس‌ها می‌خواهند از طریق احداث این کریدور تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه خودشان را دور بزنند. در حال حاضر، گرجستان و ترکیه مهم‌ترین نقش را در دور زدن تحریم‌ها ایفا می‌کنند و با احداث این کریدور، طبیعتا آذربایجان نیز نقش مهمی در این مساله خواهد داشت. بنابراین، در این حوزه ایران با روسیه اختلاف منافع دارد. قهرمانپور در ادامه خاطرنشان کرد: از طرفی، مساله روسیه و عدم اعتماد این کشور به ارمنستان است. مسکو هراس دارد ایروان از این کشور فاصله گرفته و به اروپا متمایل شود. به باور قهرمانپور، تحولات داخلی گرجستان گزاره مهم دیگری است که باید لحاظ شود. حزب رویای گرجستان که به روسیه گرایش پیدا کرده قدرت را در دست دارد و تمایل خود را برای نزدیکی بیشتر به روسیه اعلام کرده است. لذا مسائل ایران در قفقاز جنوبی گسترده است. بر این اساس، سفر اخیر آقای پزشکیان به این منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این سفر می‌تواند نقش ایران در معادلات پیچیده قفقاز جنوبی را تقویت کند. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» در باب تشریح شرایط همکاری‌های ترانزیتی باکو و تهران و بالاخص کریدور شمال-جنوب گفت: آذربایجان تلاش می‌کند روابط نزدیک خود با ایران، روسیه و همزمان ترکیه را حفظ کند. البته باید اشاره کرد که ارمنستان نیز تقریبا در سال‌های اخیر، مشخصا در دوره نخست‌وزیری نیکول پاشینیان، تمایل دارد از سیاست خارجی مشابه آذربایجان پیروی کند که از آن تحت عنوان سیاست «چندبرداری» یاد می‌کنند. به باور قهرمانپور، حال در جایی مانند آسیای مرکزی، کشورها به دلیل جایگاهی که دارند و از لحاظ سطح قدرت ضعیف هستند، از همین رو ترجیح می‌دهند که روابط خارجی متنوعی و به اصطلاح چندبرداری داشته باشند. آذربایجان هم از این قاعده مستثنی نیست. یعنی هم تلاش می‌کند تا در پروژه کریدور بین‌المللی شمال-جنوب که از چابهار به آستارا و سپس روسیه امتداد می‌یابد، نقش‌آفرینی کند و همزمان به دنبال ایفای نقش محوری در انتقال انرژی به اروپا است. این بازیگر در عین حال، روی پروژه کریدور میانی از چین به آسیای مرکزی، قفقاز و سپس اروپا نیز سرمایه‌گذاری کرده است. قهرمانپور در ادامه به «اعتماد» گفت: به این ترتیب، به نظر می‌رسد آذربایجان سیاست چندبرداری را در دستور کار قرار داده است. از طرفی، ایران نیز جزو کشورهایی است که باکو تمایل ندارد با این بازیگر وارد تنش شود. بنابراین تلاش می‌کند هم با ایران و همزمان با ترکیه روابط مناسبی داشته باشد، اما حفظ این توازن کار آسانی نیست و گاهی منجر به تنش خواهد شد. قهرمانپور در ادامه در این مورد که آیا سفر اخیر آقای پزشکیان می‌تواند پروژه مهم کریدور شمال-جنوب را در شرایطی که به نظر می‎رسد مسکوت مانده، به حرکت درآورد یا خیر، گفت: در این زمینه، اصلی‌ترین مانع در مسیر این پروژه روسیه است. اگرچه مسکو مدعی است که عدم تکمیل خط آهن آستارا-شت بزرگ‌ترین چالش است و حتی اخیرا نیز توافق‌هایی در این زمینه امضا شده، اما واقعیت آن است که ناتوانی مالی روسیه و عدم ‌اعتماد سایر بازیگران به این کشور، مهم‌ترین موانع به شمار می‌روند.

به باور قهرمانپور، در پروژه کریدور شمال-جنوب، روسیه و هند بیشترین منافع را دارند و به تبع آن، کشورهایی مانند ایران یا آذربایجان نیز انتظار دارند این دو قدرت نقش پررنگ‌تری ایفا کنند. با این حال، باید دید آیا سفر اخیر تغییری در انگیزه‌های روسیه ایجاد خواهد کرد یا خیر.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ادامه گفت‌وگویش با «اعتماد» خاطرنشان کرد: واقعیت این است که روسیه با وجود داشتن پروژه‌های متعدد در آسیا، اروپا، قفقاز و آسیای مرکزی، از توان مالی قابل‌توجهی برخوردار نیست. اگرچه در عرصه دیپلماتیک و رسانه‌ای همواره بر علاقه خود بر ایجاد و توسعه کریدور شمال-جنوب تاکید می‌کند، اما در عمل، به دلیل محدودیت‌های اقتصادی، قادر به سرمایه‌گذاری جدی در این مسیر نیست. قهرمانپور در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» در این باب که ایران با توسل به چه اهرم و ابتکار عمل‌هایی می‌تواند جایگاه و موقعیت خود را در حوزه قفقاز جنوبی تقویت کند، گفت: به باور من، ایران در این منطقه از اهرم‌های متعددی برخوردار است؛ به شرط آنکه رویکردش نسبت به قفقاز از حالت سلبی و نفی بازیگری دیگران، به سمت همکاری‌های مشترک تغییر یابد. به باور قهرمانپور، واقعیت این است که مساله قفقاز جنوبی، قره‌باغ با بخشی از مسائل داخلی ایران و به نوعی با سیاست هویت رسمی گره خورده است. از طرفی، همجواری قومیتی آذربایجان با بخش شمال غربی ایران مسائل و نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است و باعث شده سیاست‌گذاری درباره مساله آذربایجان سختی‌های خاص خود را داشته باشد و بخشی از نیروهای سیاسی داخلی احساس می‌کنند که سیاست‌گذاری درباره روابط خارجی و بالاخص با آذربایجان باید دراختیار آنها باشد و تصور می‌کنند که باید به نوعی به واسطه تبلیغات علیه آذربایجان این سیاست را دراختیار بگیرند. این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه به «اعتماد» گفت: واقعیت این است که باید از این روایت‌های هویتی و تنش‌های قومی که میان آذربایجان، ارمنستان، روسیه و گرجستان است عبور کنیم و همکاری ایجابی را در پیش‌گیریم. قهرمانپور همچنین تاکید کرد که در این راستا، طرح همکاری موسوم به «۳+۳» -شامل ایران، روسیه، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان- می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه همکاری‌ها باشد؛ به ویژه اکنون که حزب رویای گرجستان قدرت را دراختیار گرفته و به نزدیکی بیشتر با روسیه متمایل است، از همین روفرصت خوبی است که پس از پایان بحران قره‌باغ، تحرکاتی برای حل مساله دو شهر گرجستان یعنی «اوستیای جنوبی» و «آبخازیا» انجام شود. این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در ادامه گفت‌وگویش با «اعتماد» خاطرنشان کرد: در مجموع، این گزاره‌ها می‌تواند قفقاز جنوبی را به سمت تقویت صلح و ثبات سوق دهد. از طرفی، ارمنستان نیز تمایل دارد از درگیری و شرایط دشوار هویتی که به واسطه منازعه قره‌باغ شکل گرفته رهایی یابد. آقای پاشینیان اعلام کرده که دیگر تمایلی ندارد خود را در دام مقوله‌های هویتی گرفتار کند. لذا به نظر می‌رسد شرایط مهیا است و ایران نیز می‌تواند در این حوزه نقشی مثبت مبتنی بر همکاری با روسیه و ترکیه و دیگر کشورهای منطقه ایفا کند. در غیر این صورت، این فرصت‌ها ممکن است از دست بروند؛ به ویژه آنکه کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری و حضور فعال در این منطقه دارند. اگر ایران نتواند از این فرصت بهره‌برداری کند و چنین فرصتی از دست برود، چه بسا ایران نتواند نفوذ خود را در این حوزه تقویت کند.

منبع: etemadonline-710484